در دو سال گذشته، بیش از دو میلیون مهاجر افغان به دلیل فشارهای فزاینده در کشورهای همسایه، بهویژه ایران و پاکستان، بهطور اجباری به افغانستان بازگردانده شدهاند. این بازگشت گسترده، نگرانیهای جدی در مورد توانایی افغانستان برای رسیدگی به نیازهای این افراد ایجاد کردهاست.
بسیاری از این مهاجران در شرایطی به کشور بازمیگردند که نه تنها فاقد امکانات اولیه هستند، بلکه با مشکلات عدیدهای مانند فقر، بیخانمانی و آسیبهای اجتماعی مواجه میشوند.
احمدرضا افشار، یکی از مهاجران اخراجشده از ایران، به طلوعنیوز گفت: «مهاجرانی که مدارک معتبر ندارند، بدون توجه به وضعیتشان دستگیر و اخراج میشوند. هیچ اهمیتی به شرایط انسانی آنها داده نمیشود.»
همچنین، یکی از شهروندان اخراجشده از پاکستان اظهار داشت: «ما حتی با داشتن مدارک قانونی بازداشت شدیم و تمام داراییمان در آنجا باقی ماند.» این اظهارات نشاندهنده وضعیت وخیم مهاجران در کشورهای میزبان و چالشهای بازگشت آنها به افغانستان است.
شورای پناهندگان ناروی (NRC) هشدار داده که در سال ۲۰۲۵، تنها ۲۰ درصد از بودجه مورد نیاز برای برنامههای بشردوستانه در افغانستان تأمین شده است.
این کمبود بودجه، توانایی سازمانهای امدادی برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشد بازگشتکنندگان را به شدت محدود کرده است. به گفته یان اگلند، رئیس این شورا، بسیاری از مهاجران بازگشتی دستخالی وارد کشور میشوند و اغلب جایی برای اقامت ندارند.
او افزود: «ما شاهد کاهش فعالیتهای حمایتی در مراکز کلیدی مانند جلالآباد هستیم. بدون افزایش بودجه، پاسخ به این بحران غیرممکن خواهد بود.»
عبدالنصیر رشتیا، آگاه اقتصادی، تأکید کرد که اقتصاد شکننده افغانستان، که به شدت به کمکهای خارجی وابسته است، توانایی مدیریت این حجم از بازگشتکنندگان را ندارد. او گفت: «تحریمها و محدودیتهای بینالمللی، همراه با کاهش کمکهای خارجی، مدیریت این بحران را برای دولت دشوار کرده است. این افراد به غذا، سرپناه و حمایت فوری نیاز دارند.»
فعالان حقوق مهاجران نیز هشدار میدهند که بدون برنامههای پایدار و حمایتهای فوری، خانوادههای بازگشتی در معرض فقر شدید، بیکاری و آسیبهای اجتماعی قرار خواهند گرفت.
علیرضا کریمی، فعال حقوق مهاجران، اظهار داشت: «نبود کمکهای اساسی میتواند به افزایش چشمگیر فقر و آسیبپذیری در جامعه منجر شود.»
کمیشنری عالی سازمان ملل در امور پناهندگان گزارش داده که از اکتبر ۲۰۲۳ تا می ۲۰۲۵، بیش از یک میلیون و ۵۵ هزار نفر از پاکستان به افغانستان بازگشتهاند.
این آمار، ابعاد گسترده این بحران را نشان میدهد و نیاز فوری به اقدام هماهنگ بینالمللی را برجسته میکند. بدون حمایت مالی و برنامههای جامع، آینده این بازگشتکنندگان و جامعه افغانستان در معرض خطر جدی قرار دارد.
