پهپاد_ ششم عقرب سال ۱۳۹۹خورشیدی، برای چندمین بار بین آذربایجان و ارمنستان بر سر مسئله قره‌باغ درگیری آغاز شد. پیش‌بینی می‌شد که این جنگ هم مثل بقیه جنگ‌های آذربایجان و ارمنستان بدون نتیجه به پایان برسد اما این‌بار متفاوت از گذشته بود زیرا آذربایجان اسلحه‌ای در اختیار داشت که توازن قوا بین ارتش آذربایجان و ارمنستان را بهم زده و معادله نظامی را به سود ارتش آذربایجان تغییر داده بود.
این سلاح، هواپیمای بدون سرنشین یا پهپاد ترکیه مدل «تی‌بی۲» مشهور به «بیرق‌دار» یا «بایراکتار» ساخت شرکت «بایکار» بود. مدیر فنی این شرکت «سلجوق بیرق‌دار» است که پیوند خانوادگی محکمی با «رجب‌طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه دارد و داماد او است.
درباره خصوصیات پهپاد بیرق‌دار نیز گفته شده است که به دوربین پیچیده الکترواپتیکال و دید حرارتی مجهز است و یک سیستم ارتباط دهنده داده‌ها دارد و می‌تواند دو تا چهار بمب هدایت‌شونده را حمل کند.
تجهیزات تعبیه شده در این پهپاد کمک می‌کنند تا هدف اصلی را از منابع خودی تشخیص داده و در صورت لزوم با بمب هدایت‌شونده به آن حمله کند. این پرنده، تا ۲۴ ساعت می‌تواند در آسمان مانده و ارتفاع پرواز آن به هشت کیلومتر می‌رسد.
در صورتی که شرایط آب و هوایی مناسب باشد، امکان هدایت این پهپاد تا فاصله ۲۵۰ کیلومتری نیز توسط خلبان از راه دور ممکن است. این پهپاد مسلح ۶.۵ متر طول و ۳.۲ متر ارتفاع داشته و طول بین دو بال آن به ۱۲ متر می‌رسد. وزن خالی پهپاد بیرق‌دار ۴۲۰ کیلوگرم بوده اما در حالت مسلح، حداکثر وزن آن می‌تواند به ۵۵۰ کیلوگرم نیز برسد. قیمت این پهپاد در مقایسه با قیمت پهپادهای امریکایی، اسرائیلی و چینی کمتر بوده و مشتریانی زیادی در جهان دارد.
به هر صورت، در جنگ آذربایجان و ارمنستان، ارتش ارمنستان برای جنگ زمینی آمادگی گرفته بود و در روزهای اول نبرد نیز خوب عمل کرد اما ناگهان پهپادهای ساخت ترکیه در آسمان میدان جنگ ظاهر شدند و در حملات برق‌آسایی سیستم دفاعی و تهاجمی نظامیان ارمنستان را مختل کردند. این‌گونه بود که ارتش ارمنستان به نقش پهپاد در جنگ واقف شد و روحیه خود را از دست داد.
سرانجام این جنگ به نفع آذربایجان تمام شد و نظامیان ارمنستان از مناطق زیادی عقب‌نشینی کردند. پس از پایان این جنگ بود که «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان به فرانس ۲۴ گفت: “ما با استفاده از پهپادهایی که از ترکیه خریده بودیم یک میلیارد دلار تجهیزات نظامی ارمنستان را نابود کردیم.” سپس آذربایجانی‌ها طی مراسمی، پیروزی پهپاد بیرق‌دار را جشن گرفتند.
این برای بار اول نبود که پهپادهای ترکیه خوب درخشیدند بلکه قبل از آن در جنگ‌های سوریه و لیبی نیز مأموریت‌های سخت و دشوار جاسوسی و نظامی را انجام داده بودند.
مثلاً بعد از آن که پهپادهای بیرق‌دار، سیستم دفاعی «پانتسیر» ساخت روسیه را در جبهه «خلیفه حفتر» در لیبی نابود کردند، روسیه مجبور به فرستادن جنگنده‌های «میگ» خود برای جلوگیری از شکست این جنرال دو تابعیتی لیبیایی-امریکایی شد. همچنین ترکیه در انتقام کشته شدن ۳۳ سرباز خود، طی عملیات «سپر بهار» در فوریه ۲۰۲۰ که با کمک پهپادهای بیرق‌دار انجام شد، هواپیماهای «اف ۱۶» و سیستم‌های جنگ الکترونیک و چندین سیستم دفاع هوایی ساخت روسیه را در سوریه نابود کرد.
لذا تجربه موفق جنگ الکترونیک ترکیه در شکست تجهیزات جنگی روسیه و پس گرفتن اراضی اشغالی آذربایجان بود که پهپادهای ساخت ترکیه بیش از پیش توجه اوکراینی‌ها را جلب کند. پیروزی آذربایجان در برابر ارمنستان، باعث شد که اوکراینی‌ها به وجد بیایند و از نقش پهپاد بیرق‌دار ترکیه در این جنگ تعریف و تمجید کنند. مثلاً وب‌سایت تحلیلی اوکراینی “ZN.ua”، پس از جنگ آذربایجان و ارمنستان نوشت که “پیروزی تسلیحات پیشرفته هوشمند و هدایت‌شونده ترکیه بر سیستم‌های دفاع هوایی روسیه خبر خوبی نه تنها برای آنکارا بلکه برای کی‌یف بود.”
در واقع، اولین معامله پهپادی بین ترکیه و اوکراین در نوامبر سال ۲۰۱۹ با واگذاری شش فروند پهپاد بیرق‌دار به اوکراین انجام شده بود. سپس آنکارا و کی‌یف در اکتبر ۲۰۲۰، هنگامی که ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین، به آنکارا رفته بود، قراردادی برای همکاری نظامی امضا کردند. پس از این توافق‌نامه و پایان جنگ آذربایجان و ارمنستان، اوکراین همواره از ترکیه پهپاد می‌خرید تا رقم پهپادهای خریداری شده تا قبل از حمله روسیه به اوکراین، به ده‌ها فروند رسید.
با این که آنکارا و کی‌یف از اعلام تعداد پهپادهای واگذارشده به اوکراین خودداری کرده‌اند ولی حدس زده می‌شود که اوکراین قبل از آغاز جنگ، دارای ۷۰ فروند پهپاد بیرق‌دار بوده است.
خبر استفاده از پهپاد بیرق‌دار توسط ارتش اوکراین برای اولین‌بار در اکبر ۲۰۲۱ منتشر شد. در آن زمان ارتش اوکراین از این پهپاد علیه جدایی‌طلبان منطقه «دونباس» تحت حمایت روسیه استفاده کرد و یکی از توپ‌های روسی مستقر در این منطقه را هدف قرار داد. این اقدام با واکنش «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه روبرو شد و وی خطاب به ترکیه گفت: “این مسئله باید کسانی را که رژیم نئونازی مستقر در کی‌یف را مسلح می‌کنند، به فکر بیندازد.” البته هشدار وزیر امور خارجه روسیه، ترکیه را به فکر نینداخت بلکه آنکارا به فروش پهپاد به اوکراین ادامه داد.
وزیر امور خارجه ترکیه در پاسخ به همتای روسی خود گفت که “هیچ‌کس نباید از فروش هواپیماهای بدون سرنشین به اوکراین آزرده خاطر شود؛ این تجارت بوده و توافق با اوکراین سال‌ها پیش منعقد شده است.” وی افزود که “آنکارا نیز در زمینه فروش موشک و سایر تجهیزات از سوی روسیه به سوریه و سایر کشورها هیچ‌گونه دخالتی نکرده است.”
به هر حال، اکنون که جنگ بین روسیه و اوکراین به شدت ادامه دارد، باردیگر اسم پهپاد بیرق‌دار مطرح شده است تا جایی که اخیراً نیروی هوایی اوکراین تأیید کرد که با استفاده از پهپادهای ساخت ترکیه توانسته چندین حمله به اهداف روسی را انجام دهد. در همین ارتباط ژنرال «مایکولا اولشچوک» فرمانده نیروی هوایی اوکراین در پُست اینستاگرامی، پهپاد بیرق‌دار را «زندگی‌بخش» عنوان کرد که نقش برجسته‌ای در حمله به مواضع نظامیان روسی دارد.
ارتش روسیه هم حضور پهپاد بیرق‌دار را در جنگ جاری تأیید کرده است. مثلاً ارتش روسیه در روز اول جنگ، از سرنگونی دو فروند پهپاد بیرق‌دار ارتش اوکراین در شرق اوکراین خبر داد. همچنین در یک هفته اخیر، کلیپ‌های زیادی از حمله پهپاد بیرق‌دار به کاروان نظامیان روسی پخش شده است که از دقت بالای موشک این پهپادها به هدف حکایت دارد.
این که پهپادهای ترکیه نقش تعیین‌کننده‌ای در میدان جنگ خواهند داشت یاخیر، هنوز با قاطعیت نمی‌توان به این سوال پاسخ داد زیرا کارآیی سلاح‌ها در میدان جنگ، بستگی به مؤلفه‌های زیادی دارد ولی اکنون همین قدر می‌توانیم بگوییم که پهپادهای ساخت ترکیه، جبهه
اوکراینی‌ها را تقویت کرده است.
محمد مرادی
