هفتاد و پنجمین اجلاس سران ناتو با وعدەی عضویت به اوکراین و سرزنش ایران و چین و کوریای شمالی بابت حمایت از روسیە بە پایان رسید.
اجلاس ناتو زمان مشخصی را برای عضویت ارائه نداد، اما متعهد شد که کییف را در مسیر برگشت ناپذیر آن قرار دهد.
کابل ۲۴: در واقع ناتو مطابق اساسنامەی خود عضویت اوکراین را به پایان جنگ آن با روسیه گرە زد.
مطابق این اساسنامە، متقاضیان عضویت نه تنها نباید درگیر جنگ نباشند، بلکه نمی بایست هیچ بخشی از خاکشان در تصرف طرف متخاصم باشد.
این بدین معناست که عضویت نهایی اوکراین، مستلزم خروج پیروزمند آن از جنگ با حفظ یکپارچگی سرزمینی است.
با فرض این گمانە پرسشی سر بر می آورد که یکی از مغالطەهای معروف منطق است: خلط دلیل و علت!
خواست اوکراین برای پیوستن به ناتو، دلیل حملەی روسیە بود یا علت آن؟
از قضا همین امروز دولت چین با رد اتهامات اخیر ناتو، این سازمان را مقصر آغاز جنگ در اروپا خواند.
این سخن بدین معنی است که ناتو با تشویق اوکراین به پیوستن به این سازمان غربی باعث تحریک و عصبانیت مسکو شده‌است.
اگر این مدعا درست باشد که البته محل تردید است، نقش آفرینی ناتو در این زمینه به عنوان علت عمل کرده است نه دلیل!
دلیل، به کار اثبات درستی یا نادرستی و صدق و کذب یک گذاره می‌آید و علت هم آفرینندەی معلول است.
به طور مثال مطابق منشور ملل متحد و قوانین بین المللی، کشورها از حق حاکمیت و خودمختاری کامل برخوردارند و منطقا در انتخاب متحدان و جهت گیری‌های سیاسی و بین المللی خویش آزادند.
با این وصف انتخاب سیاسی اوکراین منطقا نمی‌تواند دلیل تهاجم روسیه باشد، اما می‌توان ضمن بیان نادرستی آن، حملەی مسکو را معلول علتی بنام جهت‌گیری غربی اوکراین دانست.
علتی که البته مسکو را از بابت انجام تقصیر آن تبرئه نمی‌کند.
برای ایضاح بیشتر مثالی می زنم؛
در ایام انتخابات مریم اشرفی گودرزی، نماینده ستاد سعید جلیلی گفت: «اگر بدون حجاب آمدی بیرون و مورد تعرض قرار گرفتی، خودت مقصری»
ربط میان تجاوز به عنف و بی حجابی – نه عریانی و بدن نمایی – به جد مورد پرسش است و مطلقا و منطقا نمی‌توان دلیلی برای آن اقامه کرد.
اما ممکن است مواردی هر چند محدود ولو در شرایط استثنایی برای آن یافت.
در این صورت باز پای مغالطەی علت و دلیل به میان می‌آید. ممکن است بی‌حجابی علت تجاوز باشد – وضعیتی غیر عقلانی و بالطبع غیر اخلاقی – ولی دلیل آن و مثبت درستی آن نیست.
صد البته این دو دیدگاه از منطقی یکسان برخوردارند.
نظرگاهی که به استقلال، آزادی و حق حاکمیت اوکراین و اختیار آن برای انتخاب دوستان و متحدان خویش احترام نمی‌گذارد، منطقا با اصل آزادی و خودمختاری انسان در انتخاب پوشش و سبک زندگی هم مساله دارد!
البته معمای تعیین مقصر در جنگ اوکراین آنقدر پیچیده است که جان می‌دهد برای تبیین یکی دیگر از مغالطەهای معروف منطق:
خلط انگیزه و انگیخته! به سخن دیگر در ارزیابی یک سخن، کنش و یا موضع، در درجەی نخست باید به پیامدهای عینی و عملی آن توجه کرد نه انگیزەی اولیەی عامل یا بانی که غالبا در پرده می‌ماند.
اگر بپذیریم که انگیزەی اولیە و اصلی پوتین از حمله به همسایەی غربی اش، جلوگیری از عضویت آن در ناتو بوده، قبول پذیرش آن در این سازمان قسمی نقص غرض به شمار می‌رود.
چرا که اجلاس اخیر واشنگتن نشان داد که حملەی روسیە باعث کلید خوردن و تسریع این فرایند شده است!
این تناقض البته بیشتر به کار ملی گرایان روس و هواداران داخلی و خارجی کرملین می‌آید که بابت آن پوتین را شماتت نمایند نه جامعەی جهانی که منتظر آن است!
به نظر می رسد راه رهایی از این مغالطه و تناقضات پیاپی، تسلیم به عقل سلیم و خودداری از خود فریبی است.
پوتین در اصل، نگران عضویت اوکراین در یک سازمان نظامی نبود که مدتهاست رویەهای ضد شرقی و تهاجمی آن کمرنگ شده و ارباب اصلی آن در دوران ترامپ بارها بی‌التفاتی خود را به آن ابراز است.
مسالەی پوتین دو چیز بود: کشور گشایی و بازسازی امپراتوری از دست رفتەی روسیه که از سال 1991 در اشتیاق آن می‌سوزد.
دوم؛ هراس از غربی شدن فزایندەی اوکراین و گردن نهادن آن به شیوەهای سازمان دهی اجتماعی غربی از قبیل انتخابات و حاکمیت قانون و تفکیک قوا و …
این فقره بالقوه می‌توانست تهدیدی علیه اندک سالاری و استبداد الیگارشیک حاکم بر روسیه باشد.
پوتین از روزی می‌ترسید که روس‌ها بگویند اگر برادران هم خون و هم کیش اوکراینی مان پس از صدها سال بتوانند به دموکراسی و حاکمیت قانون دست یابند، چرا ما نتوانیم؟!
صلاح الدین خدیو
