🔺یک جنگ فرسایشی جدید
درست ده سال قبل در چنین روزهایی برخی مقامات میانی در تهران، ” تسخیر سیاسی ” یک بە یک پایتخت خاورمبانەی عربی را جشن می گرفتند.
با سقوط دولت وقت یمن، صنعا پس از بیروت و بغداد و دمشق چهارمین پایتختی بود که زیر نفوذ سیاسی و ژئوپولتیک تهران قرار گرفت و به بخشی از محور مقاومت تبدیل شد.
شگفت انگیز این جاست که اکنون اسرائیل به صورت روزمره در حال بمباران هر چهار کشور است و جنگ مستقیم و غیر مستقیم آن با تهران عملا به درون مرزهای ایران و اسرائیل هم کشیده شده است.
جنگ جاری در واقع نبردی بر سر آیندەی خاورمیانە و ترسیم معادلات جدید امنیتی و سیاسی برای آن است.
به بیانی دیگر مبارزه بر سر دستاوردها و پیامدهای انقلاب های بهار عربی و اشغال عراق توسط آمریکاست.
رخدادهایی آشوبناک که چهرەی خاورمیانه را تغییر دادند و ایران را دستکم به صورت موقت به قدرت منطقه ای و نیروی برتر آن تبدیل کردند.
اسرائیل از روزی که عملیات ترور نصرالله را نظم نوین نامید، هیچ فرصتی را برای بیان این نکته که هدفش تغییر خاورمیانه است، را از دست نداده است.
خاورمیانەی کنونی در اصل مولود توافق نامەی استعماری سایس و پیکو در صد سال قبل است که مرزهای فعلی را ترسیم کرد.
جنگ 6 روزەی 1967 که اسرائیل را به قدرتی منطقه ای تبدیل کرد، نقطه عطفی مهم در تاریخ منطقه است.
سومین ایستگاه؛ همانطور که گفته شد بهار عربی بود که ایران را وارد مشرق عربی کرد و ترکیه را هم پس از یک قرن دوری، دگربار به منطقه بازگرداند.
پس از دو دهەی داغ که منطقه در آتش رقابت و تنش میان قدرت های پیش گفته و بازیگران جدید نظیر عربستان و امارات می سوخت، ناگهان با بهبودی غیر قابل انتظار در روابط متغیرهای اصلی وارد دورەای آرامش نسبی شد.
صدای سلاح ها در سوریه و یمن به مرور خاموش و ترکیه و ایران و اعراب به قسمی تنش زدایی روی آوردند.
مناقشەی ایران و اسرائیل اما پا برجا ماند و با افزایش اصطکاک دو طرف در سوریه، نهایتا در غزه و لبنان به نقطەی جوش رسید.
در پرتو اوضاع اخیر به سختی می توان قائل به بی طرفی دولت های عربی شد.
به ظن قوی اسرائیل که از تغییر خاورمیانه سخن می گوید، عقل و دل رقبای قدیمی ایران در منطقه منهای ترکیه را با خود دارد.
کشورهای عرب یاد شده با برون سپاری امنیت خود، روی اقتصاد تمرکز کرده و به انتظار به عقب رانده شدن ایران از منطقه و مقابله با برنامەی هستە ای آن دست به دعا شدە ند.
ده سال قبل هنگام امضای توافق برجام آمریکا در این اندیشه بود که از رهگذر برجام دو و سه، زمینەی مدیریت تنش در خاورمیانه و تقسیم مسالمت آمیز آن به حوزەهای نفوذ میان بازیگران اصلی اقدام نماید.
با شکست برجام و بن بست دیپلماسی، رسیدن به نقطەی امروز و انفجار ستیزهای موجود دور از انتظار نبود.
صد البته در شرایط کنونی منطقی نیست شکاف عمیق میان ایران و اسرائیل را به تضاهای ایدئولوژیک فروکاست.
این مساله وجود دارد، اما با ترکیب با انگیزه های ژئوپولتیک و استراتژیک از هر زمانی پررنگ و برجسته تر شده است.
ده دوازده سال قبل اوباما در دفاع از مصالحه و تعامل با ایران می گفت؛
ایران بازیگری جدی است و روی زمین وجود دارد.
مقصود وی تکیەی تهران بر شبکەای از نیروهای نیابتی و بازیگران غیر دولتی از دریای سرخ تا بحر مدیترانه بود.
حضور زمینی ایران امروز با سیادت اسرائیلی ها بر آسمان با چالش مواجه شده: در حقیقت دعوای پادشاه زمین و سلطان آسمان!
اسرائیل از این رهگذر، جنگ نیابتی را به مستقیم تبدیل کرده و با تضعیف بازوهای منطقه ای ایران بنا دارد راهبرد جنگ نامتقارن ایران را بی ارزش نماید.
حملات دیشب ایران که پس از یک دورەی سخت خویشتن داری انجام شد، بیانگر تن نهادن اجباری به تغییر قواعد جنگ است.
با تلافی محتمل اسرائیل می توان قسمی جنگ فرسایشی میان طرفین را تجسم کرد.
مشابه جنگ فرسایشی مصر و اسرائیل در فاصلەی مارس 1969 تا اوت 1970.
در این 18 ماه ضمن تبادل آتش روزمره میان طرفین و نیردهای هوایی و دریایی، بارها اسرائیل زیر ساخت های حیاتی مصر را در عمق سرزمینی آن مورد هجوم قرار داد.
جنگ فرسایشی صرفا میان پردەای خونین بین دو جنگ بزرگ و گسترده تر بود˸ شکست ویرانگر 1967 و پیروزی نسبی و ابتدایی در جنگ 1973.
ماحصل آخری، پیمان صلح کمپ دیوید و خروج مصر از دایرەی منازعە با اسرائیل و رها کردن عملی داعیەی رهبری جهان عرب و خاورمیانه بود.
با توجه به فاصلەی جغرافیایی ایران و اسرائیل، قسمی جنگ فرسایشی میان آنان که می‌تواند ماه ها و سال ها به طول بینجامد، دور از ذهن نیست.
اما نه لزوما با نتایج و پیامدهایی همسان.
ایران آخرین کشور بزرگ منطقه است که هنوز مواضع ضد اسرائیلی اش را حفظ کرده‌است.
جنگ آن با اسرائیل هم احتمالا آخرین جنگ دولت یهود با یک کشور خاورمیانه خواهد بود.
به هر طریق پیامدهای آن، بخشی از روندهای آیندە را تعیین می‌کند.
صلاح الدین خدیو
