فرید زکریا: خاورمیانه به دلیل تغییر بنیادین در توازن قدرت دگرگون شده است: ظهور اسرائیل بهعنوان ابرقدرت منطقهای. در دهه ۱۹۹۰، اسرائیل شبیه یک کشور در حال توسعه بود، اما امروز تولید ناخالص داخلی سرانه آن با کشورهای اروپایی رقابت میکند و در منطقه، پس از قطر (با منابع عظیم نفت و گاز و جمعیت کم)، بالاترین است. در سال ۱۹۹۰، تولید ناخالص داخلی اسرائیل کمی از ایران پیش بود؛ اکنون حدود ۱۵ برابر ایران است.
کابل ۲۴: اسرائیل در لبه فناوری جهانی قرار دارد و این امر کشورهای خلیج فارس را به گسترش روابط با آن ترغیب کرده است. در دو سال گذشته، نیروهای نظامی و اطلاعاتی اسرائیل با موفقیت علیه حماس، حزبالله، حوثیها، سوریه و ایران عمل کردهاند. سامانههای دفاع هوایی چندلایه این کشور اکثریت قریب به اتفاق موشکها و پهپادهای ورودی را رهگیری و نابود کردهاند.
با این حال، اسرائیل تا پیش از این در برابر تهدیداتی مانند حزبالله و ایران—که هزاران موشک و راکت در اختیار داشتند—با احتیاط و رویکرد بازدارندگی عمل میکرد. به گفته استیون کوک از شورای روابط خارجی آمریکا، در دو دهه گذشته، اسرائیل و آمریکا معتقد بودند بازدارندگی تنها راهکار عملی است. اسرائیل به حملات پاسخ میداد، اما از تشدید درگیری پرهیز میکرد.
حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ این ذهنیت را تغییر داد، مشابه تأثیر ۱۱ سپتامبر بر امریکا. رهبران اسرائیل به سمت اقدامات پیشدستانه و حتی پیشگیرانه حرکت کردند. عملیات «پیجر» در سپتامبر ۲۰۲۴، که به دلیل خطر افشا آغاز شد، فراتر از انتظار موفق بود و رهبری و زیرساخت موشکی حزبالله را نابود کرد.
این نقطه عطفی بود: حزبالله، که اسرائیل از آن هراس داشت، به «ببر کاغذی» تبدیل شد. در سال ۲۰۲۴، اسرائیل بسیاری از سامانههای دفاع هوایی ایران را نیز از بین برد.
این حملات، برخلاف انتظار، واکنش شدیدی که اسرائیل از آن میترسید به دنبال نداشتند و حتی به سقوط بشار اسد، رئیسجمهور سوریه—متحد ایران، حزبالله و روسیه—منجر شدند. در سال ۲۰۲۵، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تصمیم گرفت با تهدید ۳۰ساله ایران بهصورت تهاجمی مقابله کند.
حملات هوایی او بخش عمدهای از رهبری نظامی و زیرساختهای ایران را نابود کرد. هرچند تأسیسات هستهای نطنز و فردو، که در عمق زمین هستند، همچنان پابرجایند، بخش اعظم برنامه هستهای ایران از بین رفتهاست.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور وقت آمریکا، که ابتدا به نتانیاهو توصیه کرده بود حمله نکند، پس از موفقیت اسرائیل از ترس جا ماندن، از عملیات حمایت کرد و حتی تهدید کرد که ممکن است از توان نظامی آمریکا برای نابودی تأسیسات فردو استفاده کند. مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا، ابتدا از این عملیات فاصله گرفت، اما موضع دولت بعداً تغییر کرد.
با این حال، نابودی کامل برنامه هستهای ایران با حملات نظامی، حتی با بمبهای سنگرشکن، ممکن نیست. ایران با ۹۰ میلیون جمعیت و برنامه هستهای ۷۰ساله—که از زمان شاه آغاز شد—دارای هزاران دانشمند و تکنسین است. فناوری هستهای نیز قدیمی و قابل بازتولید است. بهترین راه مهار آن، توافق دیپلماتیک با بازرسیهای دقیق است.
موفقیتهای نظامی میتوانند جاهطلبیهای خطرناکی ایجاد کنند. پس از پیروزی در جنگ کره، ژنرال مکآرتور به کره شمالی حمله کرد و واکنش شدید چین را برانگیخت. پس از سقوط سریع افغانستان در ۲۰۰۱، دولت بوش به عراق حمله کرد. در ۱۹۸۲، پیروزیهای اولیه اسرائیل در لبنان به اشغال ۱۸ساله و ناموفق جنوب این کشور منجر شد.
پیروزیهای اخیر اسرائیل چشمگیر بودهاند، اما این موفقیتها برخی رهبران اسرائیلی را به سوی اهداف جاهطلبانهای مانند تغییر رژیم در ایران یا ترور رهبران آن سوق داده است.
این پیروزیها همچنین ترامپ را جسور کرده تا در افتخار شریک شود. اما رهبران خردمند در چنین لحظاتی از غرور پرهیز میکنند و با تعیین اهداف روشن و قابل دستیابی، پیروزیهای نظامی را به موفقیتهای سیاسی پایدار تبدیل میکنند.
