امروز جمعه گروهی از اعضای پ.ک.ک در غاری در سلیمانیە پیش چشم جمعی از سیاستمداران کرد و ترک سلاحهای خود را زمین گذاشتند.
کابل ۲۴: این مراسم نمادین یادآور پیمان آدینەی نیک است که در جمعەای بهاری در سال ۱۹۹۸در شهر بلفاست میان هواداران بریتانیا و ارتش جمهوریخواه ایرلند امضا شد.
جمعەی نیک خاتمه بخش سی سال خشونت میان طرفین بود.
آنچه امروز در کردستان گذشت، آغاز روندی مشابه یا به سرنوشت ابتکارهای ناکام قبل دچار میشود؟
روند صلح پاییز گذشته آغاز شد. زمانی که منطقه بر اثر درگیریهای ناشی از حملەی هفت اکتبر در آستانەی تغییر بود و اندکی بعد رژیم بشار اسد به طور ناگهانی فرو ریخت.
آن زمان ناظران بر این اعتقاد بودند که غیر از پویاییهای سیاست داخلی ترکیه و نیاز اردوغان به اتحاد با کردها در مقابل قدرت فزایندەی حزب اپوزیسیون جمهوریخواه خلق، این عامل هم موثر بود:
گسترش نفوذ و هژمونی اسرائیل در منطقه و جنگ قریب الوقوع با ایران و بدل شدن آن به رقیب استراتژیک ترکیه.
فرض اردوغان این بود: پس از چهل سال جنگ پ.ک.ک از میان نرفته و علیرغم فرسوده شدن توان نظامی آن بر اثر پیشرفتهای ترکیه در جنگ هوایی، هنوز قادر است به تهدیدی ژئوپولتیک در بازیهای منطقەای تبدیل شود.
نگرانی اصلی، نزدیک شدن کردها و اسرائیل در سوریه بود. جایی که پس از دو دهه رقابت، ترکها آن را از چنگ ایران در آورده و چالش اصلی تسلط کردها بر شمال شرق و شرق آن بود.
این نقطهای بود که بر اساس منطق ژئوپولتیک میتوانست قامیشلو و تل آویو را با اهداف متفاوت بهم نزدیک کند.
روند صلح با ارزیابی فوق و نیز افول جایگاه ممتاز قبلی اردوغان در میان رای دهندگان آغاز شد.
ترکیە از هراس مخالفتهای داخلی و احتیاطهای روان شناختی آن را ترکیەی بدون ترور مینامد. کردها اما آن را روند صلح و جامعەی دمکراتیک مینامند.
محتوا یکسان است. کردها قرار نیست هیچ دستاورد ارضی در قالب خودمختاری دریافت کنند. اما بناست جمهوری ترکیه از نوع و بر اساس شراکت برابر کردها و ترکها ساختیابی شود.
هرچند مبهم بودن روند و لنگ لنگان راه رفتن دو طرف امکان ارزیابی پیشرفتی راستین را دشوار کردهاست.
اردوغان دو روز قبل با هدف اعمال فشار به پ.ک.ک که با تردید به روند مصالحه مینگرد، اجازەی انتشار پیام ویدئویی اوجالان را داد.
پس از ۲۷ سال این نخستین بار بود که رهبر زندانی پ.ک.ک که کیش شخصیت پررنگی دارد، امکان انتشار پیام تصویری مییافت.
اوجالان خطاب به همرزمان سابقش گفت، اسیر بازی اول تو، بعد من نشوند و روی صداقت دولت حساب کنند.
با اقدام امروز پ.ک،ک نشان داد که به صورت کجدار و مریز و نمادین به فراخوان رهبر کاریزماتیک خود پاسخ دادهاست.
گروهی سی نفره سلاحهای عمدتا سبک خود را در مکانی سمبلیک در تاریخ مبارزات مسلحانەی کردها بر زمین نهاده و توپ را به زمین دولت شوت کردند.
غار جاسنه در ۵۰ کیلومتری سلیمانیه جایی است که شیخ محمود حفید رهبر استقلال طلب کردهای عراق پس از شکست ڵز قوای انگلیس در سال ۱۹۲۳ به آن پناه برد و تشکیلات حکومتی خود را در آن مستقر کرد.
از آن زمان و بعدا در دوران بعث این غار به سمبل رستاخیز و خیزش دوبارەی کردها پس از دورەهای شکست و فترت تبدیل شد.
اشارەی تلویحی به آغاز دوباره در صورت شکست گفتگوها!
مراسم امروز با شکست دور دوم گفت گوهای دولت موقت دمشق و کردها هم مصادف شد.
کردهای متحد پ.ک.ک در سوریه علیرغم افول حمایت آمریکا، حاضر نیستند از دستور کار خودمختاری و فدرالیسم کوتاه بیایند.
چالش اصلی هم اینجاست. پ.ک.ک بر اساس دو دستور کار مجزا به روند آشتی پیوسته است.
دمکراتیزاسیون و اصلاحات لیبرالی در ترکیه و ایجاد اقلیمی مشابه اقلیم کردستان عراق در سوریه.
در ماه های اخیر لحن مقامات ترکیه نسبت به موجودیت خودمختار کردهای شام تا حدی تعدیل شده و خطر یک حملەی بزرگ مقیاس فوری از میان رفته است.
تنش زدایی مذکور محصول روند کنونی است.
پرسش اصلی این است که به فرض تداوم این روند و موفقیت نهایی آن، آیا ترکیه حاضر به بازنویسی قانون اساسی و به رسمیت شناختن اقلیم خودمختار سوریه می شود؟
پاسخ قطعی به این پرسش در گرو مسائل بسیاری است. از روند پیچیده و چند وجهی سیاست داخلی گرفته تا آیندەی رقابت راهبردی با اسرائیل و حتی نحوەی حل و فصل منازعات تهران و تل آویو.
به صورت کلی اسرائیل بر آن است که اجازه ندهد دگربار حاکمیتی متمرکز و قدرتمند در دمشق پا بگیرد و در این مسیر به کردها به چشم متحدی باالقوه مینگرد.
احتمالا تنها راه ترکیه برای مقابله با این چالش، برقراری روابط نزدیک با کردهای سوریه مشابه اقلیم کردستان و موازنه سازی علیه نفوذ اسرائیل است.
اابته اصلاحات در ساخت حقوقی ترکیه را باید به میان مدت واگذار نمود. اما در کوتاه مدت برخی گشایش های سیاسی در ساختار حقیقی قابل انتظار است.
