کلاه هوشمند فکرخوان: انقلابی در تبدیل امواج مغزی به کلماتتصور کنید بتوانید تنها با فکر کردن، پیامهایی برای دوستان یا خانوادهتان ارسال کنید یا متنی را روی صفحه نمایش ظاهر کنید.
کابل ۲۴: این ایده که زمانی تنها در داستانهای علمیتخیلی یافت میشد، اکنون با پیشرفتهای شگفتانگیز در حوزه هوش مصنوعی و فناوریهای رابط مغز-رایانه به واقعیت نزدیکتر شدهاست.
پژوهشگران دانشگاه فناوری سیدنی (UTS) با طراحی یک کلاه هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی، گامی بزرگ در این مسیر برداشتهاند.
این کلاه قادر است امواج مغزی را پایش کرده و افکار انسان را به متن تبدیل کند، بدون نیاز به روشهای تهاجمی مانند کاشت تراشه در مغز.این فناوری نوآورانه، برخلاف روشهای پیشین که اغلب نیازمند جراحی برای کاشت تراشه یا استفاده از دستگاههای تصویربرداری پیشرفته مانند fMRI بودند، کاملاً غیرتهاجمی است.
کلاه فکرخوان از حسگرهای پیشرفته برای ثبت سیگنالهای الکتروانسفالوگرافی (EEG) استفاده میکند و با بهرهگیری از دو مدل هوش مصنوعی، این سیگنالها را به کلمات معنادار تبدیل میکند. به گفته چین-تنگ لین، پژوهشگر ارشد این پروژه، در مرحله اول، یک مدل یادگیری عمیق سیگنالهای مغزی را به واژگان تبدیل میکند.
سپس، یک مدل زبانی بزرگ (مانند مدلهای پیشرفته پردازش زبان طبیعی) برای اصلاح خطاها و بهبود دقت تفسیر به کار گرفته میشود. این ترکیب، دقت فعلی فناوری را به حدود ۷۵ درصد رسانده است، اما تیم تحقیقاتی در تلاش است تا این رقم را به ۹۰ درصد برساند.
این فناوری میتواند زندگی بسیاری از افراد، بهویژه بیمارانی که به دلیل سکته مغزی یا بیماریهای عصبی توانایی تکلم یا حرکت را از دست دادهاند، دگرگون کند.
برای مثال، در سال ۲۰۲۳، یک بیمار سکته مغزی با کمک رابط مغز-رایانه و فناوری تولید صدای مبتنی بر هوش مصنوعی دوباره توانست صحبت کند.
این موفقیت، توجه جهانی را به پتانسیلهای رابطهای مغز-رایانه جلب کرد. برخلاف فناوریهایی مانند تراشه مغزی نورالینک که در سال گذشته برای اولین بار در انسان آزمایش شد، کلاه فکرخوان نیازی به جراحی ندارد و استفاده از آن سادهتر و کمخطرتر است.
موهیت شیوداسانی، پژوهشگر دانشگاه نیو ساوت ولز (UNSW) در حوزه بیوالکترونیک، معتقد است این فناوری میتواند عملکردهای ازدسترفته بدن را بازیابی کند. او میگوید: «ما ابتدا نیازهای بیمار را شناسایی کرده و سپس با فناوری، این نیازها را برآورده میکنیم. این رویکرد، امکانات بیحدومرزی را پیش روی ما قرار میدهد.»این کلاه هوشمند نهتنها برای بیماران، بلکه برای کاربردهای گستردهتر مانند ارتباطات روزمره، کنترل دستگاههای هوشمند یا حتی خلق آثار هنری با ذهن، پتانسیل بالایی دارد.
با این حال، چالشهایی مانند بهبود دقت و کاهش خطاها همچنان باقی است. در آینده، این فناوری میتواند به ابزاری کلیدی برای افزایش کیفیت زندگی افراد و ایجاد ارتباطی نوین بین ذهن و ماشین تبدیل شود.
