مشخص نیست که میان دوستم و داعش در شمال و اعزام مزدوران جنگی به اوکراین ارتباطی وجود دارد یا نه؛ اما این واقعیت را نباید نادیده گرفت که داعش در میان ازبک های شمال افغانستان به شدت نفوذ کرده و جوزجان و فاریاب و بخش هایی از سرپل و قندوز از مراکز عمده فعالیت های داعش خراسان در سال های گذشته بوده است؛ جاهایی که به طور سنتی از مناطق قدرت و نفوذ دوستم و جنبش به حساب می آمد.
حزب تحت رهبری عبدالرشید دوستم اتهامات درباره دریافت پول از انگلیس و همکاری با داعش را رد کرده است.
اخیرا برخی رسانه‌ها او را متهم به “کلید زدن ناامنی‌ها در شمال” تحت کنترل طالبان کرده اند.
در بیانیه حزب جنبش ملی اسلامی آمده است که “برخی رسانه‌ها و ماشین‌های تبلیغاتی کشورهای همسو با طالبان، رهبری حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان را به دریافت ۲۵۰ میلیون پوند از بریتانیا برای نا‌امن‌سازی شمال افغانستان متهم کرده‌اند.”
در بیانیه حزب آقای دوستم آمده است که “داعش افغانستان یک بخش از گروه تروریستی طالبان و شبکه تروریستی حقانی است. اگر کسی این را نداند، در مورد افغانستان چیزی نمی‌داند.”
این حزب حملات اخیر داعش به ویژه به شیعیان هزاره در ولایت‌های مختلف را “نسل کشی” خوانده است.
طالبان در مورد گزارش‌هایی که دوستم در آنها متهم به همکاری با داعش شده، اظهار نظر دیگری نکرده؛ اما امیرخان متقی در دیدار با نماینده ویژه انگلیس در امور افغانستان در این باره با او صحبت کرده است.
این اتهامات در حالی مطرح می شود که مدتی پیش هاشم رییس؛ والی پیشین جوزجان و از فرماندهان ارشد جنرال دوستم در ایران بازداشت شد. اتهام او سربازگیری برای اوکراین به منظور جنگ با روسیه اعلام شد؛ اتهامی که حزب جنبش آن را رد می کند.
با این حال، مشخص نیست که میان دوستم و داعش در شمال و اعزام مزدوران جنگی به اوکراین ارتباطی وجود دارد یا نه؛ اما این واقعیت را نباید نادیده گرفت که داعش در میان ازبک های شمال افغانستان به شدت نفوذ کرده و جوزجان و فاریاب و بخش هایی از سرپل و قندوز از مراکز عمده فعالیت های داعش خراسان در سال های گذشته بوده است؛ جاهایی که به طور سنتی از مناطق قدرت و نفوذ دوستم و جنبش به حساب می آمد.
دوستم بارها برای جنگ با طالبان به شمال رفت؛ اما هرگز گزارشی از جنگ او با داعش منتشر نشد. تروریست های داعشی ازبک تبار هم در بسیاری از حملات خونبار در کابل و سایر ولایت ها علیه شیعیان دست داشته اند.
نکته دیگر اینکه در میان قدرت های منطقه، ترکیه به داشتن روابط نزدیک با داعش، متهم است و گفته می شود که پروژه داعشی سازی سوریه نیز به کمک ناتو از طریق ترکیه و اعراب، امکان پذیر شد.
از سوی دیگر، ترکیه روابط بسیار نزدیکی نیز با عبدالرشید دوستم دارد و همین اکنون هم آقای دوستم و بسیاری از اعضای بلندپایه حزب او در ترکیه به سر می برند.
مساله دیگری که به نگرانی ها درباره پیوند دادن دوستم و داعش در شمال، دامن می زند، تغییر رویکردهای بسیار شدید او به عنوان یک بازیگر فاقد ثبات و تعهد در معادلات سیاسی و امنیتی افغانستان طی ده ها سال گذشته است.
دوستم که کارش را به عنوان یک درجه دار نظامی در تشکیلات ارتش کمونیستی شروع کرد، در اواخر دوران نجیب، علیه او تغییر جهت داد و گفته می شود که این امر، یکی از دلایل اصلی فروپاشی دولت نجیب شد. حتی گفته می شود که نیروهای دوستم که کنترل میدان هوایی کابل را در اختیار داشتند، مانع از فرار نجیب به خارج از کشور شدند و به این ترتیب، نجیب با سقوط کابل به دست طالبان به طرزی فجیع در کابل کشته شد که مسبب اولیه این امر، متحد سابق او دوستم دانسته می شود.
در دوران حکومت مجاهدین نیز دوستم حتی با برهان الدین ربانی هم جنگید و برای مدتی با گلبدین حکمتیار علیه ربانی متحد شد، در شمال منطقه خودمختار تشکیل داد و حتی پول مستقل چاپ کرد.
پس از تسلط طالبان، حزب دوستم به جنگ علیه طالبان پرداخت. در دوره پسا بن هم دوستم یکی از ناراضیان تقسیم قدرت بود؛ اما انفجار بمب صوتی هواپیمای بی – ۵۲ امریکایی بر فراز خانه اش در جوزجان او را به تغییر موضع اش واداشت و او با دولت جدید همراه شد؛ اما به زودی به یک چهره اپوزیسیون تبدیل گشت و هدف فشارهای شدید امنیتی از سوی دولت کرزی قرار گرفت.
او در انتخابات ریاست جمهوری به عنوان معاون اول اشرف غنی وارد ارگ شد؛ اما پس از چندماه به شدت طرد و منزوی گشت، به ترکیه تبعید شد و بعدا علیرغم بازگشت به کشور هرگز جایگاه خود به عنوان معاون اول ریاست جمهوری را به دست نیاورد.
او در اواخر دوران حضور نیروهای خارجی، از سوی اسکات میلر؛ فرمانده امریکایی ناتو، نشان نظامی آن سازمان را به دست آورد. آیا اعطای این نشان، راه را برای تغییر جهت بعدی او این بار در راستای همکاری با ناتو به منظور راه اندازی پروژه داعش در شمال، هموار کرد؟
عبدالمتین فرهمند
