افغانستان پس از عراق بهعنوان دومین شریک اقتصادی ایران جایگاه ویژهای در تجارت منطقهای دارد. بر اساس اظهارات مقامهای ایرانی، حجم مبادلات تجاری سالانه میان ایران و افغانستان به بیش از ۳ میلیارد دالر میرسد.
این رابطه تجاری، بهویژه از طریق گذرگاه مرزی دوغارون در ولایت تایباد ایران، نقش مهمی در تأمین نیازهای بازار ۴۰ میلیون نفری افغانستان ایفا میکند.
محمدعلی خاشی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی دوغارون، تأکید کرده است که ۹۰ درصد کالاهای صادراتی ایران به افغانستان از طریق این گذرگاه به ولایت هرات منتقل میشود.
این منطقه مرزی بهعنوان یکی از مهمترین مسیرهای ترانزیتی، نقشی کلیدی در تسهیل تجارت میان دو کشور دارد. کالاهای صادراتی ایران شامل تیل دیزل، پترول، گاز مایع، مواد خام صنعتی، قطعات خودرو و ماشینآلات است که بخش عمده نیازهای صنعتی و مصرفی افغانستان را تأمین میکند.
در مقابل، صادرات افغانستان به ایران به مراتب کمتر است و به گفته خانجان الکوزی، عضو هیئت مدیره اتاق تجارت و سرمایهگذاری افغانستان، به حدود ۵۰ میلیون دالر در سال میرسد.
اقلام صادراتی افغانستان به ایران شامل سنگهای معدنی، کشمش، مشروبات غیرالکلی، تخم سبزیها، کنجد و ماش است. الکوزی خاطرنشان کرد که شباهت محصولات تولیدی ایران و افغانستان یکی از دلایل پایین بودن صادرات افغانستان به این کشور است.
با این حال، او تأکید کرد که هیچ مانع جدی برای توسعه تجارت وجود ندارد و با بهبود زیرساختهای ترانزیتی و حملونقل، میتوان حجم صادرات را افزایش داد.
بازرگانان افغان نیز بر اهمیت رفع موانع لجستیکی تأکید دارند. آنان معتقدند که حل چالشهای حملونقل، از جمله بهبود زیرساختهای مرزی و کاهش هزینههای ترانزیت، میتواند ایران را به بازاری جذابتر برای محصولات افغانستان تبدیل کند.
به گفته کارشناسان، تقویت همکاریهای دوجانبه، ایجاد تسهیلات گمرکی و توسعه زیرساختهای مرزی میتواند به تعادل بیشتر در تراز تجاری دو کشور کمک کند.
در حال حاضر، ایران بهعنوان یکی از تأمینکنندگان اصلی نیازهای وارداتی افغانستان نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد. با این حال، برای بهرهبرداری کامل از ظرفیتهای تجاری دوجانبه، نیاز به سرمایهگذاری در زیرساختها، کاهش موانع بوروکراتیک و تقویت همکاریهای اقتصادی است.
این امر نهتنها میتواند حجم تجارت را افزایش دهد، بلکه به توسعه اقتصادی هر دو کشور نیز کمک خواهد کرد
