رئیسجمهور سوریه، احمد الشرع، روز چهارشنبه در جریان سفر به مسکو، از بازتنظیم روابط با روسیه استقبال کرد؛ کشوری که زمانی برای رژیم سابق دمشق وارد جنگ شده بود.
خالد یعقوب اویس
کابل ۲۴: الشرع در اولین سفر رسمی خود به روسیه پس از به قدرت رسیدن و سرنگونی بشار اسد، متحد سابق کرملین، در اواخر سال گذشته، با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، دیدار کرد.
مذاکرات بر سر آینده دو پایگاه نظامی که روسیه از دولت اسد اجاره کرده بود، در جریان است. موضوع سرنوشت بشار اسد، که اواخر سال گذشته در روسیه پناهندگی دریافت کرد، نیز بر این دیدار سایه افکندهاست.
مقامات سوری ماه گذشته حکم بازداشت او را صادر کردند. آیا وحدت ملی در سوریه همچنان یک رویای دستنیافتنی باقی خواهد ماند؟ الشرع اظهار داشت: «در سوریه جدید، ما در حال بازسازی روابط با همه کشورهای منطقهای و بینالمللی هستیم.» او گفت که سوریه به تمام توافقنامههای امضا شده با روسیه احترام میگذارد و روابط نزدیکی با این کشور دارد.
پوتین نیز گفت که روسیه «هرگز با سوریه بر اساس شرایط سیاسی یا منافع خاص برخورد نکرده» و افزود: «ما تنها به منافع مردم سوریه توجه داشتهایم.» به گزارش خبرگزاری اینترفاکس، الکساندر نواک، معاون نخستوزیر روسیه، اعلام کرد که روسیه پیشنهاد کمک به بازسازی سوریه پس از جنگ داخلی را دادهاست.
اولویت سیاست خارجی دولت پس از اسد، بهبود روابط با ایالات متحده با کمک ترکیه و عربستان سعودی بوده است. در ماه مه، الشرع در ریاض با دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا، دیدار کرد که منجر به لغو نسبی تحریمهای امریکا علیه سوریه شد.
تنشها با اسرائیل نیز پس از موجی از حملات اسرائیل به اهداف نظامی سوریه در ماه ژوئیه کاهش یافته است. با این حال، تلاشهای امریکا برای دستیابی به توافق امنیتی بین دو کشور متوقف شدهاست.
حضور جنگجویان اویغور در سوریه نیز مانع توسعه روابط با چین، که از رژیم سابق حمایت میکرد، شده است. یک مقام سوری گفت که این سفر به مسکو تنها یک روز طول خواهد کشید و مذاکرات بر آینده دو پایگاه نظامی روسیه در سوریه متمرکز خواهد بود.
الشرع در اظهارات کوتاه تلویزیونی در آغاز دیدار، بهطور مستقیم به پایگاهها اشاره نکرد، اما از «روابط تاریخی» بین دو کشور و اهمیت توسعه آنها سخن گفت.
پوتین نیز انتخابات پارلمانی اخیر سوریه را «موفقیتی بزرگ» توصیف کرد که به تحکیم جامعه کمک خواهد کرد. گروه شورشی حیات تحریر الشام (HTS) به رهبری الشرع، رژیم اسد را پس از یک حمله ۱۱ روزه در دسامبر گذشته سرنگون کرد و رئیسجمهور سابق و نزدیکان ارشد او را وادار به فرار به مسکو کرد.
بازتنظیم روابط سوریه و روسیه در دیدار الشرع و پوتین در مسکو
روسیه در سال ۲۰۱۵ در جنگ داخلی سوریه مداخله کرد و مناطق تحت کنترل شورشیان را بمباران کرد تا از سقوط رژیم اسد در برابر پیشروی نیروهای الشرع به سمت مناطق علوینشین ساحلی، که پایه اصلی نظام سابق بودند، جلوگیری کند.
منابع در ماه ژانویه به روزنامه «نشنال» گفتند که الشرع در نشستی در دمشق خواستار تحویل بشار اسد و حدود ۲ میلیارد دالر دارایی نقدی خانواده او در بانکهای روسیه شده بود.
مقامات روس از اظهارنظر در این باره خودداری کردند. یک مقام سوری از اظهارنظر درباره اینکه آیا الشرع این درخواست را تکرار خواهد کرد، خودداری کرد، اما گفت که مسکو «تنها نگران حفظ پایگاههای خود در سوریه است و برای رسیدن به این هدف هر کاری خواهد کرد.»
منبع دیگری در سوریه گفت که سفر الشرع به مسکو ارتباط چندانی با سرنوشت بشار اسد ندارد، بلکه درباره ایجاد گزینههایی برای سوریه است. این منبع افزود که الشرع به پوتین نشان داد که سوریه آماده خرید قطعات نظامی از روسیه و حفظ پایگاههای این کشور است.
این منبع گفت: «او در حال بازی در لبه پرتگاه است»، و اشاره کرد که الشرع نیاز به حفظ حمایت ایالات متحده دارد. الشرع در مصاحبهای با شبکه سیبیاس که هفته گذشته پخش شد، گفت که سوریه «از تمام ابزارهای قانونی ممکن برای محاکمه بشار اسد استفاده خواهد کرد»، اما افزود که «درگیری با روسیه در حال حاضر برای سوریه بسیار پرهزینه خواهد بود.»
روسیه دارای پایگاهی در طرطوس و پایگاهی دیگر در نزدیکی لاذقیه در حمیمیم است. هر دو از مهمترین بنادر آب گرم در اختیار مسکو هستند. جایگاه استراتژیک روسیه در خاورمیانه، همراه با ایران، دیگر حامی اصلی رژیم اسد، پس از سرنگونی اسد به شدت تضعیف شد و این به نفع ایالات متحده و متحدانش در منطقه بود.
مسکو برای بازگرداندن نفوذ خود، قرار بود این هفته میزبان نشستی عربی-روسی باشد، اما پوتین گفت که این نشست به دلیل توقف درگیریها در غزه به تعویق افتاده است. ساعاتی پس از سرنگونی رژیم اسد، مقامات روس از توصیف الشرع و فرماندهانش بهعنوان تروریست دست کشیدند، کانالهایی با دولت جدید باز کردند و حملات اسرائیل به ارتش و شبهنظامیان وفادار به دولت جدید را محکوم کردند.
روابط دو کشور با وجود کشتارهای فرقهای و خشونت علیه علویها در ماه مارچ، که بسیاری از آنها در زمان تسلط رژیم اسد به مسکو چشم دوخته بودند، بهبود یافت.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز دوشنبه گفت که به نظر میرسد سوریه «به حفظ حضور ما در آنجا علاقهمند است»، اما نقش مسکو در این کشور باید «بازتنظیم» شود.
لاوروف گفت که دولتش به رئیسجمهور مخلوع سوریه «پناهندگی بشردوستانه» اعطا کرده و پیشنهاد کرد که اگر اسد در سوریه میماند، ممکن بود سرنوشتی مشابه معمر قذافی در لیبیا، که کشته شد، در انتظارش باشد.
ماه گذشته، یک قاضی سوری حکم بازداشت اسد را به اتهام قتل و شکنجه صادر کرد، که اولین اقدام قانونی علیه او پس از ۲۴ سال حکمرانی بود.
با این حال، تردیدهایی درباره کارآمدی این حکم وجود دارد، زیرا اسد ممکن است تحت قوانین کنونی از مصونیت برخوردار باشد. دولت جدید سوریه در ماههای اخیر صدها مقام و مأمور امنیتی رژیم اسد را دستگیر کرده، اما اکثر مقامات ارشد، که عمدتاً در روسیه هستند، هنوز دستگیر نشدهاند.
