مقایسەی درگیری چهار روزەی هند و پاکستان با جنگ دوازده روزەی ایران و اسرائیل که به فاصلەی کوتاهی از یکدیگر رخ دادند، قابل تامل و درس آموز است.
کابل ۲۴: در مورد اول دو قدرت اتمی با ملاحظەی کسب دستاوردهای سیاسی و احیا و بسط توان بازدارندگی و البته با ملاحظەی حد زیادی از خویشتنداری به مصاف یکدیگر رفتند.
در حالیکە هدف اسرائیل کسب یک امتیاز استراتژیک از طریق امحا یا به عقبراندن برنامه و ظرفیتهای هستهای ایران بود.
علیرغم این تفاوتها، هواپایه بودن جنگ ویژگی مشترک هر دو درگیری بود. امری که خصیصەی اصلی نبردهای کنونی و آینده است.
نکتەی کانونی جنگ اول، موفقیت پاکستان در حفاظت از آسمان و سرنگونی چهار الی ۶ فروند جنگندەی پیشرفتەی رافائل فرانسوی و تعدادی هواگرد روسی بود.
این موفقیت که به یمن جنگندەی j-35 پنهانکار ساخت چین بدست آمد، پاکستان را قادر ساخت تا به موازنەی هوایی در برابر ارتش بزرگ و قویتر هند دست یابد.
هند همکاری های تنگاتنگ دفاعی با اسرائیل دارد و از این رهگذر به فن آوری های نظامی پیشرفته دسترسی دارد.
موفقیت پاکستان دو حقیقت مهم نظامی و سیاسی را برملا ساخت.
از حیث نظامی دهه هاست که دفاع از آسمان کشور و ایجاد بازدارندگی صرفا متکی به دفاع زمین پایه نیست. بلکه نیروی هوایی سهم مهمتری در مقابله با پرندهها و ریزپرنده ها اعم از جنگنده و پهپاد بر عهده دارد.
نتیجهگیری سیاسی از این هم مهمتر است. چرا روسیه و چین به عنوان اصلیترین متحدان ایران در صحنەی جهانی تاکنون حاضر نشدەاند جنگندەهای سوخو و یا اژدهای پرندەی چینی را به ایران بدهند.
به ظن قوی دخالت ایران در جنگ اوکراین که هزینههای زیادی بر دوش آن گذاشت و در بحرانیشدن پروندەی هستهای موثر بود، به امید دریافت جنگندههای سوخو و احیای نیروی هوایی قدیمی ایران صورت گرفت.
امری که روسیه از آن خودداری کرد و احتمالا چین هم به همین سیاق عمل نمودهاست.
پاسخ این معما در سیاست خارجی ایران و رهیافتهای آرمانی و ایدئولوژیک آن نهفته است.
سیاستی که بر مبنای دیدگاههای جنگ سرد و ایدئولوژیهای سیاسی محبوب دهەی شصت و هفتاد میلادی، نگاهی الهیاتی به استقلال و عدم وابستگی و تعهد به آرمان فلسطین دارد.
اقتصاد و ارتباطات سیاسی در جهان امروز بسیار بیشتر از گذشته در هم تنیده و بهم مرتبط است.
چین و روسیه هر دو روابطی پیجیده و متنوع با اسرائیل دارند.
برای چین که با نوعی سردی روابط با آمریکا و اروپا دست و پنجه نرم میکند، روابط حسنه با تل آویو به معنای حفظ سرپل تماس با فن آوری فوق پیشرفتەی غربی و جهت گیری اقتصاد محور آن در جهان است.
روابط روسیه و اسرائیل از این هم پیچیدهتر و نزدیکتر است. توصیف اسرائیل بهعنوان کشوری روس زبان در اثنای جنگ با ایران، پرده از پیوند صمیمانەی دو کشور برداشت.
روسیه که با انزوا و تحریم از سوی جهان غربی روبروست، بیش از پیش به بازماندن پنجرەی اسرائیل بهروی خود چشم دوخته و از تهاتر سیاسی با آن در پروندههای گوناگون سود میبرد.
با این اوصاف سیاست خارجی منزوی ایران که گروگان تجدیدنظر خواهی رمانتیک در نظم بین المللی شده، ظرفیتهای اندکی برای بهرهگیری از فرصتهای سیاسی جهان متنوع و درهم تنیدەی کنونی در اختیار دارد.
چین و روسیه و هند و ترکیه و برازیل و … و …قدرتهای نوطهوری هستند که در مواردی نظم غربی را به چالش میکشند ولی ناتوان از دگرگونی در یک واقعیت ژئوپلتیک پانصد ساله هستند.
دیدگاههای آرمانی و خالی از منطق ژئوپولتیک اغلب به صخرەی سخت واقعیت میخورد. در جهان امروز به زحمت میتوان پدیدەای ناب، خالص و احیانا مطهر یافت.
پس از درگیری اخیر هند و پاکستان، دهلی نو بلافاصلە از روسیه خواست از تحویل موتور جنگندەی j به پاکستان خودداری کند. نسخەی پاکستانی این هواگرد بر خلاف برخی نسخههای چینی دارای موتور روسی است.
اصل این جنگندەی چینی چند منظوره از این هم ” حرامزادهتر” است! چه گفته میشود که کپیکاری از یک جنگندەی اسرائیلی بنام لاوی است و فناوری آن در دهەی نود از اسرائیل خریده شدهاست.
اسرائیل که در دهەی هشتاد اقتصادی کوچک و ارتشی ضعیفتر از اکنون داشت، به قصد صرفه جویی دنبال یک پرندەی مقرون بهصرفه در کنار هواپیماهای پیشرفتەی خود بود.
به این منظور پشتیبانی مالی امریکا را جلب کرد. پروژه در ادامه شاهد شکوفایی تکنولوژیک شد و امریکا نگران از رقابت لاوی با F16 و حتی F18 فاند خود را قطع کرد.اسرائیل هم ناتوان از پشتیبانی مالی پروژه را متوقف و طرح اولیه را به چین فروخت.
با این تفاصیل چگونه میتوان از چین و حتی پاکستان که در جنگ اخیر به لحاظ سیاسی جانب ایران را گرفت، انتظار کمکی موثر و عملی داشت؟
صلاح الدین خدیو
