در واشنگتن، هر چند سال یکبار دفترچه دستورالعملی درمیآورند و اسمش را میگذارند «راهبرد امنیت ملی»؛ همان چیزی که در زبان رسمیشان سند است. خلاصهاش یعنی اینکه امریکا میخواهد دنیا را چطور ببیند، با که بجنگد، با که ببندد، و کجا پایش را روی ترمز یا گاز فشار دهد. این دفترچه، نه قصه است و نه توصیه اخلاقی؛ نقشه راهی است که تمام وزارتخانهها و ارتش و شرکتهایشان باید با آن کوک شوند.
کابل ۲۴: در نسخه سال ۲۰۱۷، که همزمان با خیز اول ترامپ نوشته شد، جهان را مثل میدانی تصویر کرده بودند که هر کس گرگبودنش را زودتر نشان دهد، برنده است.
چین و روسیه را گذاشته بودند وسطِ جدول تهدیدها؛ ایران و کوریای شمالی را هم در گوشه پایین جدول بهعنوان دردسرهای منطقهای که باید مهارشان کرد. همهچیز در این سند بوی بدگمانی میداد؛ انگار که دنیا دهکدهای است که هر لحظه ممکن است آتش بگیرد و امریکا تنها آتشنشان مقتدر است اگرچه خودش هم کبریت به دست بود.
این سند در روحیهاش بیشتر به سنت اندیشهای «جکسونی» نزدیک بود یعنی بدبینی به نظم بینالملل، فشار، قدرت سخت، و نگاه معاملهای به متحدان.
اما نسخه ۲۰۲۵ که محصول بازگشت دوباره همان ترامپ است از جنس دیگری است. هنوز چین را دشمن اول میبیند، اما اینبار نه از سر حس رقابت صرف، بلکه از سر حساب و کتاب دقیقتر.
روسیه را عقبتر گذاشتهاند، و خاورمیانه را با همه هیاهویش انداختهاند در صف مسائل درجهدو. ایران در این سند، دیگر شبحِ تهدید جهانی نیست؛ یک مشکل منطقهای است که باید مدیریت شود، نه میدان اصلی دوئل. مرکز ثقل سند ۲۰۲۵ دیگر توپ و تانک نیست؛ فناوری، انرژی، زنجیره تأمین، و همان رقابت نفسگیر اقتصادیای است که خواب واشنگتن را ربوده.
در نگاه ۲۰۱۷، متحدان امریکا جماعتی بودند که باید پول بیشتری بدهند تا زیر چتر حمایت قرار بگیرند؛ اما در سند ۲۰۲۵، ناگهان همان متحدان میشوند رکن رکینِ مقابله با چین. انگار که نویسندگان تازه یادشان افتاده باشد آمریکا بیحلقه یارانش چیزی بیش از یک جزیره نیرومند اما تنها نیست.
سند ۲۰۲۵ هرچند باز هم زیر سایه ریاستجمهوری ترامپ دوم نوشته شده از حیث فرم و محاسبه، به دکترین عملگرایانهای نزدیک میشود که در دهههای پیش در دورههایی مانند دوران نیکسون دیده میشد: پذیرش واقعیت چندقطبی، ضرورت مدیریت تنش با رقیب اصلی، اتکا به ائتلافها و تمرکز بر مزیت فناورانه. به بیان دیگر، ۲۰۱۷ «ترامپیِ خالص» بود؛ ۲۰۲۵ «ترامپیِ مجبور به محاسبه» چیزی میان جاهطلبی ژئوپولیتیک و ضرورتهای سخت دنیای امروز.
ایندو سند را اگر کنار هم بگذاری، میبینی که آمریکا از یک جهانبینی تهاجمی و بیاعتماد، به یک محاسبهی طولانیمدت رسیده: در ۲۰۱۷ جهان را میدان جنگ میدیدند؛ در ۲۰۲۵ همان جنگ را ادامه میدهند اما با عقل معاش، با درک اینکه نمیشود همزمان با چین، روسیه و نیمشرق درگیر شد.
در نهایت، راهبرد امنیت ملی دفترچهای است که هر بار نسخه تازهاش چاپ میشود، بیشتر از آنکه جهان را تعریف کند، پردهای از ذهنیت آمریکا را رو میکند؛ ذهنیتی که اینبار میگوید: خاورمیانه را به حداقل دردسر نگه دارید، چین را فراموش نکنید، و بقیه جهان هم هرطور شد، شد.
