وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان اعلام کرده‌است که از زمان بازگشت امارت اسلامی به قدرت در اگست ۲۰۲۱، بیش از ۵ میلیون و ۹۷ هزار مهاجر افغان از کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران، پاکستان و ترکیه، به کشورشان بازگشته‌اند.
عبدالمطلب حقانی، سخنگوی این وزارت، در بیانیه‌ای اظهار داشت که تنها در دو ماه اخیر سال ۲۰۲۵، حدود ۲۶۸ هزار مهاجر افغان از این سه کشور به افغانستان بازگشته‌اند.
به گفته حقانی، این بازگشت‌ها شامل مهاجرانی است که به‌صورت داوطلبانه یا در نتیجه اخراج‌های اجباری به کشورشان بازگشته‌اند. او افزود که وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان در تلاش است تا با همکاری نهادهای داخلی و بین‌المللی، شرایط مناسب‌تری برای بازگشت و اسکان مهاجران فراهم کند، هرچند چالش‌های اقتصادی و زیرساختی همچنان مانع بزرگی در این مسیر به شمار می‌روند.
از سوی دیگر، کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) گزارش داده‌است که در دو ماه گذشته، بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان از ایران و پاکستان به‌صورت اجباری اخراج شده‌اند. این نهاد بین‌المللی هشدار داده است که اخراج گسترده مهاجران در شرایط کنونی، که افغانستان با کاهش چشمگیر کمک‌های بین‌المللی مواجه است، می‌تواند به یک بحران انسانی دامن بزند.
UNHCR تأکید کرده‌است که بازگشت مهاجران باید به‌صورت داوطلبانه، با رعایت کرامت انسانی و در شرایط امن انجام شود. این نهاد همچنین از کشورهای میزبان خواسته است تا با توجه به وضعیت شکننده اقتصادی و امنیتی در افغانستان، سیاست‌های اخراج را بازنگری کنند و به مهاجران فرصت بیشتری برای برنامه‌ریزی بازگشت بدهند.
چالش‌های پیش‌رو و وضعیت مهاجران در افغانستان
بازگشت گسترده مهاجران به افغانستان در حالی رخ می‌دهد که کشور همچنان با مشکلات عدیده‌ای از جمله فقر، بیکاری، تحریم‌ها و کمبود زیرساخت‌های اساسی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
کارشناسان معتقدند که بدون حمایت‌های مالی و لجستیکی بین‌المللی، ادغام این تعداد عظیم از مهاجران در جامعه افغانستان دشوار خواهد بود. کاهش کمک‌های بشردوستانه از سوی جامعه جهانی، که به دلیل تحولات سیاسی و اقتصادی در سطح جهانی رخ داده، فشار مضاعفی بر دولت امارت اسلامی و نهادهای مدنی وارد کرده است.
تلاش‌ها برای مدیریت بحران مهاجرت
وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان اعلام کرده‌است که برنامه‌هایی برای اسکان و حمایت از مهاجران بازگشتی در دست اجرا دارد. این برنامه‌ها شامل توزیع زمین، ارائه کمک‌های نقدی محدود و ایجاد فرصت‌های شغلی موقت است.
در همین حال، برخی از مهاجران بازگشتی در گفت‌وگو با رسانه‌ها از تجربه‌های دشوار خود سخن گفته‌اند. بسیاری از آن‌ها که سال‌ها در کشورهای همسایه زندگی کرده‌اند، با فرهنگ و شرایط جدید در افغانستان بیگانه‌اند و برای سازگاری با وضعیت کنونی به زمان و حمایت نیاز دارند.
نگاه به آینده
بحران مهاجرت در افغانستان همچنان یکی از چالش‌های اصلی این کشور است. کارشناسان بین‌المللی و سازمان‌های بشردوستانه از جامعه جهانی می‌خواهند که با افزایش کمک‌های مالی و فنی، به کاهش فشار بر مهاجران بازگشتی و بهبود شرایط زندگی در افغانستان کمک کنند.
از سوی دیگر، امارت اسلامی نیز با فشار فزاینده‌ای برای مدیریت این بحران و ایجاد ثبات اقتصادی و اجتماعی روبه‌رو است.
در نهایت، بازگشت مهاجران به افغانستان می‌تواند فرصتی برای بازسازی کشور باشد، مشروط بر اینکه این فرآیند با برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های بین‌المللی و توجه به نیازهای انسانی مهاجران انجام شود. در غیر این صورت، خطر تشدید فقر و ناآرامی‌های اجتماعی همچنان وجود خواهد داشت.
