بقا در فضا؛ بستری نو برای ظهور خلاقیت‌های هنری

‌‌داستان‌هایی بر محوریت تقلا بشر برای فائق آمدن بر طبیعت و مشکلات زیستی آن در کنار تنهایی و دوری از انسان‌های دیگر قدمتی بلند در تاریخ داستان نویسی، فیلم سازی و تئاتر دارد.
بشری تنها در وسط کویر و جنگل و یا در ارتفاعات کوهستان به همراه شرایطی مانند گیرافتادن در محیطی پسا سانحه‌ای مانند ساختمان فروریخته یا وسائل حمل و نقل گیر کرده در جایی و یا گیر افتادن در یک بلای طبیعی همچون سیل، زلزله و برف سنگین بارها به آن پرداخته شده. خشکی صرفا بستر رقم خوردن این داستان‌ها نبوده! روایت دریانوردانی سرگردان در دریا با کشتی و قایق و یا زیردریایی هم بخش دیگری ازین مدل داستان‌ها بوده و کماکان نیز هست.
اما در قرن حاضر بستری جدید برای این قبیل داستان‌ها ایجاد شده و آن زیست در  آسمان با هواپیما بوده‌است. هرچند تفاوت زیادی با موارد قبل داشته اما این نیز پایان کار نبوده‌است. با خروج بشر از جو زمین و سپس توان سفر به کره ماه بستری جدید پیشروی تخیل بشر برای خلق اثر هنری گشوده شد که هرچند در قرون قبل هم داستان‌نویسان از تخیل خود درین باره برای خلق اثر بهره بردند اما برمبنای تجربه حقیقی درین باره نبود و قابل مقایسه با خلاقیت و داستان‌پردازی معاصر نیست. با توجه به بلندپروازی بشر برای زندگی در کرات دیگر منظومه شمسی و ایجاد امکان سفر به خارج از جو زمین مدل جدیدی برای داستان‌سرایی درین باره امکان یافته‌است که تجربه‌ای متفاوت از تلاش برای بقا را ممکن کرده‌است که با موارد قبل تفاوت ماهوی دارد.
بیش از آن که خطر تشنگی و گرسنگی بشر را تهدید کند درین بستر خطر کمبود اکسیژن بشر را تهدید می‌کند. بشری که آب نیاز دارد را تشنه و وقتی غذا می‌خواهد گرسنه می‌نامیم. اما بشری که هوا می‌خواهد چطور؟ خواست هوا را صرفا وقتی به کار می‌بریم که فرد در محیطی بسته، صنعتی و غیر طبیعی به سر می‌برد اما اینجا مقصود کسی هست که سهم اکسیژن مخزنش در فضا در حال اتمام است. شاید غواصان در زیر آب شرایطی مشابه را تجربه کنند اما آن‌ها می‌دانند هوا بالای سرشان است مگر در محیطی زیر آب گیر افتاده باشند. اما شرایط فضانوردی که کامل خود را از محیط بیرون پوشانده و هزاران کیلومتر با زمین فاصله دارد بسیار متفاوت است.
بی هوایی تنها بحران این شرایط نیست و بی وزنی و نبود جاذبه هم بر این مشکلات افزوده‌است. اما مورد دیگر که از موارد قبل هم عجیب‌تر است تغییر مفهوم خانه درین سبک فیلم‌هاست. در این مدل از فیلم بشر خانه‌اش محل سکونت خانواده، شهر یا کشورش نیست بلکه خانه‌اش زمین است و دلش برای زمین تنگ می‌شود! بشر موقعیت مکانی‌اش روی زمین تعریف می‌شود و بر مبنای اسم جایی که هست موقعیت مکانی خود را تعریف می‌کند اما در آن شرایط دچار بحران جایگاه مکانی می‌شود. زمان نیز همین طور است. زمان در زمین بسته به خورشید است تا به ساعت رسمی. روز و شب مبنا زمان است تا عدد. اما بشر در خارج از جو برایش روز و شب چه معنا دارد؟ تجربه دیگر بی‌تجربگی در فضاست. بشر لازم است با لباسی مجهز به فضا برود و نمی‌تواند بی واسطه محیط را تجربه کند!
تاثیرات این موارد بر ذهن را هیچگاه بشر تا پیش از نیمه دوم قرن بیستم میلادی تجربه نکرده‌بود. در مواردی مانند کارگران محبوس در محیط‌های دارای گازهای سمی و رادیو اکتیو، مکان‌هایی بسته و گنگ در اعماق زمین و کوه و دره یا غواصان زیر آب و در عمق‌های زیاد شاید از حیث نبود اکسیژن، نور و بی وزنی تجربه نزدیک به این حالات داشتند اما هیچکدام را نمی‌توان دقیقا مشابه حسی که بشر خارج از کره زمین دارد مقایسه کرد.
بقا در فضا تلفیقی از زیست غواصان زیر آب از حیث نبود هوا و جاذبه، محیط‌های بسته و بی نور در اعماق زمین مانند کار در معادن یا زندان‌های ناشناخته و افراد ربوده شده و کشف قاره‌ای نو توسط اکتشاف‌گران و دریانوردان اروپایی قرون گذشته و کار با مواد و رادیواکتیو بابت نوع لباس است. اما همه با هم در خارج از زمین! پس می‌توان گفت باز هم تجربه فضا و تقلا برای بقا در آن قابل مقایسه با هیچکدام از موارد قبل نیست. یک ویژگی اساسی این بستر آن است که بشر به شدت با صنعت و تکنولوژی درگیر است و بازیگرها اکثرا باید نقش انسان‌هایی نابغه و با هوش بسیار زیاد را بازی کنند.
اما عموم فیلم‌های علمی تخیلی محدود به این موارد نیستند. تلفیق این عواطف و احساسات با مواردی همچون آخرالزمان محیط زیستی زمین و انتقال ژن بشر به کرات دیگر، تقابل با موجودات ناشناخته فضایی متخاصم، هوش مصنوعی حاکم بر بشر سازنده محتوا فیلم‌های درین باره هستند که به نوعی محتوایی چند وجهی به این قبیل فیلم‌ها بخشیده است.
می‌توان گفت با وجود تعدد بسیار فیلم‌های درین باره کماکان ظرفیت خلق آثار متنوع بیشتری درین باره وجود دارد.
شایان