سوبژه‌های عامل چگونه ساخته می‌شوند؟
همه ما تقریبا همیشه از طریق رسانه‌ها شنیده‌‌ایم که بعضی افراد مخاطبان خویش را در حوزه‌های گوناگون به مبارزه، مظاهره، مقاومت، ایستادگی، کنش‌های سیاسی رای‌دادن/رای ندادن، همبستگی و عمل جمعی فرا می‌خوانند.
کابل ۲۴: اما پرسش این‌ست که عمل جمعی چگونه ممکن می‌گردد و سوبژه‌های عامل به عمل جمعی چگونه ساخته می.شوند؟ و شعور سیاسی این عاملیت‌ها چگونه شکل می‌گیرد؟
آیا فراخوان‌های آنچنانی در محیطی مثل افغانستان معقول است؟
سوزان ماری مکالا که از سال ۲۰۱۹ در دانشگاه آتاباسکا (کانادا) فلسفه تدریس می‌کند در کتاب «توان عمل» به پرسش بالا پاسخ می‌دهد. سوزان با رویارو ساختن هانا آرنت و ژیل دلوز و فیلیکس گتاری در نخست به شرح سه فعالیت بشری از چشم‌انداز آرنت که در کتاب «وضع بشر» شرح یافته اند، یعنی زحمت، کار و عمل و سه انسانی که اجراکننده آنها هستند (Homo Laborans, Homo Faber, Homo Politicus) پرداخته، سپس به شرح دیدگاه دلوز و گتاری در مورد مذکور و آنچه آنها ماشین جنگی و استراتیژی کوچ‌گردی (و علم کوچ‌گردی در برابر علم سلطنتی و سطح همسازی در تقابل با سطح سازماندهی) می‌پردازد.
سوزان مکالا در ادامه این کتاب که در واقع رساله دکتری اوست، به شکل‌گیری و عناصر مولفه فضاهای می‌پردازد که امکان عمل را ممکن ساخته (جهان مشترک و فضای نمود در تعریف آرنت و فضای خط‌کشی‌شده و فضای صاف در تعریف دلوز-گتاری) و توان عمل را کاهش یا افزایش می‌دهند (چه فاکتورهایی موجب افزایش توان عمل گروه‌ها شده و کدام عوامل با اضمحلال قدرت جمعی گروه‌ها، ظرفیت مقاومت جمعی و توان عمل‌شان را به تحلیل می‌برد؟).
فصل چهارم کتاب توان عمل به روند شکل‌گیری و تکوین سوبژه‌های عامل و فردیت‌یابی‌شان می‌پردازد و نگاه اسپینوزیستی را در تعریف بدن به پیش می‌کشد (به جای پرسیدن از کیستی یک بدن، پرسش از حدهای کارکردی بدن: یک بدن در مسیر شدن خود چه کارهایی می‌تواند؟)
فصل پنجم کتاب به نقدهای بر دلوز متمرکز است که ادعا می‌کنند که آثار او در مورد عاملیت حرفی به گفتن ندارند و نمی‌توانند سهمی در فسلفه سیاسی داشته باشند.
و در پایان کتاب توان عمل پرسش از مسئولیت‌های جمعی ما به عمل می‌آید و نویسنده به این نکته می‌پردازد که آرنت و دلوز-گتاری چگونه مسئولیت را می‌شناسند؟ و در نهایت از سنخ‌های متفاوت همبستگی‌هایی می‌گوید که میان انسان‌ها شکل می‌گیرند (همبستگی حذف‌محور که بر مبنای احساس همدردی و یگانگی قومی، مذهبی و ایدیولوژیک شکل می‌گیرند و افرادی را که با آنها در قوم و مذهب و عقیده متفاوت است است، بیگانه تلقی کرده و از جمع خویش حذف می‌کنند و همبستگی‌هایی که بر مبنای خرد با به رسمیت‌شناختن تفاوت و پای‌بندی به عمل جمعی برای رسیدن به هدف مشترک، ایجاد می‌شوند).
این کتاب (توان عمل) از جمع کتاب‌های خوبی است که از ایران با خود آوردم. هرچند نویسنده می‌گوید که خواننده این کتاب معلمان فلسفه خواهند بود ولی مترجم بدین باور است که این کتاب می‌تواند به منزله‌ی مدخل مناسب برای آشنایی با اندیشه‌های آرنت و دلوز و گتاری به کار آید، چیزی که من با مترجم کتاب موافق نیستم.
جمشید مهرپور
